31.10.2011
STATUS PRAWNY MAŁŻONKÓW i DOMOWNIKÓW
w ODNIESIENIU DO MIESZKANIA
Zmieniające się ostatnio często przepisy prawa, obejmujące zarządzanie tak ważnym składnikiem majątkowym jakim jest tytuł prawny do lokalu mieszkalnego, ujęte w zasadach ustalonych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a także w prawie spółdzielczym, budzą zainteresowanie wielu naszych członków. Szczególnie interesujące wydają się uprawnienia oraz obowiązki domowników i małżonka do mieszkania nieobjętego wspólnością majątkową (dot. to większości lokali w naszej spółdzielni). Stąd próba przybliżenia czytelnikom tego problemu.
Społeczno-gospodarczy cel form prawnych korzystania z mieszkania.
Społeczno-gospodarczym celem wszystkich form prawnych korzystania z mieszkań – zgodnie ze zwyczajami społeczeństwa i tradycją prawną – jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych zarówno podmiotów tych praw, jak i ich rodzin.
Choć mieszkanie ma być wykorzystywane na zaspokojenie potrzeb nie tylko podmiotu stosunku prawnego, na jakim opiera się tytuł prawny do mieszkania, ale i członków jego rodziny, to członkowie rodziny nie mają samodzielnych praw do tego lokalu.
Jednak brak tych samodzielnych praw dla członków rodziny i posiadanie ich jedynie jako pochodnych od praw podmiotu danego tytułu prawnego do lokalu (prawnego użytkownika), nie oznacza, że sposób korzystania z lokalu jest pozostawiony jego dowolności. Tytuł wspomnianej grupy osób do korzystania z mieszkania opiera się na stosunkach prawa rodzinnego.
Obowiązki domowników.
Kodeks cywilny nakłada na osoby pełnoletnie stale z najemcą zamieszkujące odpowiedzialność solidarną za zapłatę czynszu. Analogiczne rozwiązanie wprowadza ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Dlatego także w spółdzielni mieszkaniowej za opłaty odpowiadają solidarnie z członkami spółdzielni, właścicielami lokali niebędących członkami spółdzielni lub osobami niebędącymi członkami spółdzielni którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokali, osoby pełnoletnie stale z nimi zamieszkujące w lokalu, z wyjątkiem pełnoletnich zstępnych (dzieci, wnuki) pozostających na ich utrzymaniu a także osoby faktycznie korzystające z lokalu.
Opłaty te w spółdzielni wnosi się od chwili postawienia im lokali do dyspozycji, co miesiąc z góry do 10 dnia miesiąca. Statut spółdzielni może określać inny termin wnoszenia opłat, nie wcześniejszy jednak niż ustalony.
W czasie trwania tytułu prawnego do lokalu ani wynajmujący, spółdzielnia czy wspólnota mieszkaniowa nie ma legitymacji do żądania eksmisji domownika. Przeciwko temu przemawiają zarówno względy jurysdyczne jak i społeczne. Nie można bowiem dopuszczać do ingerencji osób trzecich w stosunki rodzinne. Poza tym praktyczna przydatność takiego uprawnienia byłaby iluzoryczna, ponieważ wyeksmitowanie domownika np. wbrew woli najemcy nie zapobiegałoby jego powrotom do domu.
Odpowiedzialność za opłaty.
W przypadku długotrwałych zaległości z zapłatą opłat lub uporczywego wykraczania osoby korzystającej z lokalu przeciwko obowiązującemu porządkowi domowemu, albo niewłaściwego zachowania tej osoby, czyniącego korzystanie z innych lokali lub nieruchomości wspólnej uciążliwym, przepis art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali stosuje się odpowiednio.
Z żądaniem o którym mowa w tym przepisie, występuje zarząd na wniosek rady nadzorczej (art. 17/10). Chodzi o możliwość sprzedaży lokalu w drodze licytacji na podstawie przepisów k.p.c. o egzekucji z nieruchomości.
Do egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu stosuje się przepisy o egzekucji z nieruchomości.
Prawa domowników pochodne od praw podmiotu (właściciela, najemcy), któremu przysługuje tytuł prawny do lokalu.
Przepisy prawa nie przyznają domownikom samodzielnych praw do lokali. Wyjątek dotyczy tu praw małżonka najemcy lokalu, któremu przyznaje się status współnajemcy.
Fakt, że nie przyznano domownikom samodzielnych praw podmiotu, któremu przysługuje tytuł prawny do lokalu nie oznacza, by używanie lokalu pozostawione było jego dowolności.
Tytuł wspomnianej grupy osób do korzystania z mieszkania opiera się na stosunkach prawa rodzinnego i zobowiązaniowego. Stosunki prawa, o których mowa (można je nazwać wewnętrznymi) nie są skuteczne na zewnątrz wobec wynajmującego czy spółdzielni. I na odwrót, wynajmujący lub spółdzielnia może wykonywać swe prawa wynikające z łączącego ją z członkiem stosunku prawnego tylko względem najemcy lub członka spółdzielni, a nie w stosunku do osób wspólnie z nim zamieszkałych.
Status prawny małżonków pozostających w separacji.
Separacja małżonków do czasu nowelizacji k.r. i o. (kodeks rodzinny i opiekuńczy), była okolicznością, która wywoływała różne skutki prawne i wpływała na wykładnię prawa.
Zwłaszcza element winy małżonka wpływał na ocenę, jakie potrzeby małżonka winnego separacji uznawać za usprawiedliwione czy też doprowadzić do ograniczenia obowiązków małżonka niewinnego. W zależności od konkretnych okoliczności sprawy, separacja powodowała utratę prawa do korzystania z mieszkania współmałżonka zarówno wskutek zmiany formy przyczynienia się do zaspokajania potrzeb rodziny, jak i ograniczenia tego obowiązku.
Nie sposób było przyjąć, że ustawa może zmusić małżonków pozostających w separacji albo do dalszego zamieszkiwania pod jednym dachem, albo do rozwodu.
Po nowelizacji k.r. i o. o separacji orzeka sąd, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. Orzeczenie o separacji ma skutki takie jak rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Orzeczenie takie powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej, a tym samym ustaje również przymusowa wspólność majątkowa w odniesieniu do mieszkania spółdzielczego czy najmu.
Dr Krystyna Krzekotowska
Tekst zawiera wybrane fragmenty artykułu Pani doktor, zamieszczonego w miesięczniku „DOMY SPÓŁDZIELCZE”.
Ps. Pełnoletni domownik nie może dzisiaj twierdzić, że nie obchodzą go zobowiązania rodziców z tytułu opłat za mieszkanie. Jeżeli lokal rodziców wszedł w zadłużenie, to może być pewne, że w przypadku wyroku zasądzającego na jego pobory komornik także położy swoją rękę.
Zarząd ŻSM